Polska transformacja - w zestawieniu ze zbliżonymi procesami w innych państwach europejskich - odznacza się nie tylko tym, że to właśnie w Polsce (w Lublinie, Szczecinie i Gdańsku) rozpoczął się proces upadku sowieckiej dyktatury, ale też niezwykłym tempem wychodzenia z kryzysu końca lat osiemdziesiątych i przeorientowania gospodarki ze Wschodu na Zachód. Jednak powszechnie dostrzegana bieda, bezrobocie, rosnąca patologia instytucji i władzy, fizyczne separowanie się osób zamożnych w monitorowanych osiedlach i domach - to wszystko znacznie bardziej przemawia do wyobraźni i kształtuje oceny gospodarki i społeczeństwa niż bezosobowa statystyka. Zmęczone latami wyrzeczeń i oczekiwania na dobrobyt "dla każdego" polskie społeczeństwo wyraźnie redukuje dysonans poznawczy przez przyjęcie bardziej pesymistycznego oglądu rzeczywistości.